<div dir="ltr"><table width="530" border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" style="color:rgb(0,0,0);font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:14px;text-align:right"><tbody><tr><td width="510"><table width="510" border="0" align="center" cellpadding="0" cellspacing="0"><tbody><tr><td> </td></tr><tr><td><a href="https://i.imgur.com/Bsw9Xtc.jpg" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)"><img src="https://i.imgur.com/Bsw9Xtc.jpg" width="510" height="629" border="0"></a></td></tr><tr><td class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal">O centro da nossa Galáxia, a Via Láctea, só é visível aos radiotelescópios. O buraco negro supermassivo no seu núcleo brilha no rádio rodeado por anéis de gás e poeira de remanescentes de supernova e arcos de material apanhados nos fortes campos magnéticos do núcleo. Esta imagem gigantesca é uma composição de várias observações obtidas pelo VLA (Very Large Array).<br>Crédito: NRAO/NAUI/NSF</td></tr><tr><td> </td></tr></tbody></table><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">Recentemente, foram combinados vários observatórios rádio para formar o GMVA (Global mm-VLBI Array), uma poderosa ferramenta que sondou a região perto do buraco negro supermassivo da nossa Galáxia. Foram produzidas imagens curiosas desta região, brilhando intensamente no rádio. Estas observações, que envolveram três radiotelescópios norte-americanos - VLA, VLBA e GBT - são um passo importante para a observação do horizonte de eventos de um buraco negro. Aqui fica a história desta investigação até agora.</p><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">Há um gigante no nosso &quot;quintal cósmico&quot;. Sabemos que lá está, mas nunca ninguém o viu. É um buraco negro supermassivo e esconde-se no centro da nossa Galáxia.</p><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">Em 1931, o engenheiro Karl Jansky observou pela primeira vez um forte sinal cósmico de rádio proveniente da constelação de Sagitário, que se encontra na direção do centro da nossa Galáxia. Jansky assumiu que os sinais de rádio eram originários do centro da nossa Galáxia, mas não fazia ideia do que essa fonte podia ser e o seu telescópio era incapaz de identificar a localização exata. Isso sucedeu em 1974, quando Bruce Balick e Robert Brown usaram três antenas rádio do Observatório Green Bank e uma quarta antena mais pequena a cerca de 35 km de distância para formar um radiotelescópio muito mais preciso chamado interferómetro.</p><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">Interferometria é um método de usar vários radiotelescópios ou antenas como um único telescópio virtual. Quando duas antenas estão apontadas para o mesmo objeto no céu, recebem o mesmo sinal, mas os sinais estão em dessintonia porque um demora um pouco mais a alcançar uma antena do que a outra. A diferença de tempo depende da direção das antenas e da distância entre elas. Ao correlacionar os dois sinais, podemos determinar a localização da fonte com muita precisão. Com o GBI (Green Bank Interferometer), Balick e Brown confirmaram a fonte rádio como uma região muito pequena perto do Centro Galáctico. Brown mais tarde denominou a fonte Sagitário A*, ou Sgr A* para abreviar.</p><table width="460" border="0" align="center" cellpadding="0" cellspacing="0"><tbody><tr><td> </td></tr><tr><td><a href="https://www.mpifr-bonn.mpg.de/4408863/original-1548058958.jpg?t=eyJ3aWR0aCI6ODAwLCJoZWlnaHQiOjYwMCwib2JqX2lkIjo0NDA4ODYzfQ==--c86e6b9cd92c27a6942e8effd0cafc28ccdc263a" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)"><img src="https://www.mpifr-bonn.mpg.de/4408863/original-1548058958.jpg?t=eyJ3aWR0aCI6NTQwLCJvYmpfaWQiOjQ0MDg4NjN9--ecf85e0f1e273c152af92bd77c03c95a1cec1bb2" width="460" height="459" border="0"></a></td></tr><tr><td class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal">Esquerda, topo: simulação de Sgr A* a 86 GHz. Direita, topo: simuação, com efeitos adicionados de dispersão. Direita, baixo: imagem dispersada das observações, é assim que vemos Sgr A* no céu. Esquerda, baixo: a imagem não dispersada, depois de removidos os efeitos de dispersão, ao longo da nossa linha de visão, o aspeto &quot;real&quot; de Sgr A*.<br>Crédito: S. Issaoun, M. Mościbrodzka, Universidade Radboud/M. D. Johnson, CfA</td></tr><tr><td> </td></tr></tbody></table><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">O GBI foi um antecessor do VLA (Very Large Array) do NRAO (National Radio Astronomy Observatory). O VLA é composto por 28 antenas capazes de configurações amplamente separadas e juntas, tornando-se a ferramenta perfeita para estudar Sgr A*. Em 1983, uma equipa liderada por Ron Ekers usou o VLA para fazer a primeira imagem rádio do Centro Galáctico, que revelou uma mini-espiral de gás quente. Observações posteriores mostraram não apenas a espiral de gás, mas também uma fonte de rádio distinta e brilhante no centro exato da Via Láctea.</p><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">Nesta altura suspeitava-se fortemente que esta fonte de rádio fosse um enorme buraco negro. Entre 1982 e 1998, Don Backer e Dick Stramek, no VLA, mediram a posição de Sgr A* e descobriram que quase não havia movimento aparente. Isto significava que devia ser extremamente massivo, já que os puxões gravitacionais de estrelas próximas não o faziam mover-se. Eles estimaram que devia ter uma massa equivalente a pelo menos dois milhões de sóis. Observações a longo prazo das estrelas em órbita do Centro Galáctico descobriram que Sgr A* tem aproximadamente 3,6 milhões de massas solares, e imagens rádio detalhadas confirmaram que não deve ser maior que a órbita de Mercúrio em torno do Sol. Sabemos agora que é, de facto, um buraco negro supermassivo.</p><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">Estar ciente da existência de um buraco negro não é o mesmo que o ver diretamente. Os astrónomos há muito que sonham em observar diretamente um buraco negro e talvez até vislumbrar o seu horizonte de eventos. Sagitário A* é o buraco negro supermassivo mais próximo da Terra, de modo que têm havido vários esforços para o observar diretamente. Mas há dois grandes desafios a serem superados. O primeiro é que o centro da nossa Via Láctea está rodeado por gás e poeira densos. Quase toda a luz visível da região é obscurecida, por isso não podemos observar o buraco negro com um telescópio ótico. Felizmente, o gás e a poeira são relativamente transparentes ao rádio, o que significa que os radiotelescópios podem ver o coração da nossa Galáxia. Mas isto leva ao segundo grande desafio: a resolução.</p><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">Embora o buraco negro Sgr A* seja massivo, tem apenas o tamanho de uma estrela grande. Segundo a teoria da relatividade geral de Einstein, um buraco negro com 3,6 milhões de vezes a massa do Sol teria um horizonte de eventos apenas 15 vezes maior que a nossa estrela. Tendo em conta que o Centro Galáctico está a aproximadamente 26.000 anos-luz da Terra, o buraco negro tem um tamanho aparente muito pequeno no céu, mais ou menos equivalente a ver uma bola de basebol à superfície da Lua. Para ver um objeto rádio tão pequeno, precisamos de um telescópio do tamanho da própria Terra.</p><table width="460" border="0" align="center" cellpadding="0" cellspacing="0"><tbody><tr><td> </td></tr><tr><td><a href="https://i.imgur.com/iJbIZsz.jpg" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)"><img src="https://i.imgur.com/iJbIZsz.jpg" width="460" height="300" border="0"></a></td></tr><tr><td class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal">Esta imagem mostra as localizações do telescópios que participam no EHT (Event Horizon Telescope) e no GMVA (Global mm-VLBI Array). O seu objetivo é obter, pela primeira vez, uma imagem da sombra do horizonte de eventos do buraco negro supermassivo no centro da Via Láctea, bem como estudar as propriedades da acreção e do fluxo em redor do Centro Galáctico.<br>Crédito: ESO/O. Furtak</td></tr><tr><td> </td></tr></tbody></table><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">Obviamente, não podemos construir um radiotelescópio do tamanho do nosso planeta, mas com a interferometria rádio podemos construir um telescópio virtual do tamanho da Terra. Os observatórios do NRAO estão atualmente a trabalhar em dois projetos que tentam observar um buraco negro, o EHT (Event Horizon Telescope) e o GMVA (Global mm-VLBI Array). O ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) está a participar em ambos os projetos, enquanto o GBT (Green Bank Telescope) e o VLBA (Very Long Baseline Array) fazem parte do GMVA. Tal como o VLA, estes projetos combinam sinais de múltiplas antenas. Dado que as antenas estão localizadas por todo o mundo, este telescópio virtual tem mais ou menos o tamanho da Terra. Mas, ao contrário das antenas do VLA, todas elas têm diferentes tamanhos e sensibilidades. Esta diversidade de antenas dificulta a combinação dos sinais, mas também fornece uma grande vantagem aos projetos.</p><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">No VLA, por exemplo, todas as antenas da rede são idênticas. Cada antena contribui igualmente e a sensibilidade do complexo depende do tamanho de uma única antena. Mas quando telescópios, ou antenas de diferentes tamanhos, são combinados, a sensibilidade das antenas maiores ajuda a aumentar a sensibilidade das menores. O GBT, por exemplo, tem um diâmetro de 100 metros. Quando combinado com telescópios mais pequenos num grande interferómetro, a sensibilidade total depende do tamanho médio de todas as antenas. Isso torna o ALMA - ligado ao EHT e ao GMVA - e o GBT - ligado ao GMVA - muito mais sensível aos sinais do buraco negro da Via Láctea, e os cientistas precisam de toda a sensibilidade possível para capturar a imagem de um buraco negro.</p><p class="gmail-body_text" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;text-align:left;line-height:normal">Em janeiro de 2019, o GMVA capturou uma imagem de Sagitário A* a comprimentos de onda de 3mm, mas a dispersão de luz a 3mm pelo plasma situado entre nós e Sgr A* tornou impossível ver a sombra do seu horizonte de eventos. A primeira imagem nítida de um buraco negro foi anunciada pelo EHT em abril de 2019. Era uma imagem do buraco negro da galáxia M87. Embora M87 esteja mais de 2000 vezes mais distante que o buraco negro no centro da nossa Galáxia, o seu buraco negro central é também 1500 vezes mais massivo. É um buraco negro muito ativo e não está obscurecido pelo gás e poeira da nossa Galáxia, facilitando a observação. A observação do nosso buraco negro, mais pequeno e calmo, é um desafio maior. Mas ao trabalharem com observatórios espalhados por todo o mundo, o ALMA e o GBT terão em breve a primeira imagem nítida do gigante situado no nosso &quot;quintal cósmico&quot;.</p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><a href="https://public.nrao.edu/news/2019-the-giant-in-our-backyard" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">// NRAO (comunicado de imprensa)</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"> </p><hr><p class="gmail-saiba_mais" style="text-align:left;line-height:normal"><strong>Saiba mais</strong></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>CCVAlg - Astronomia:</strong><br><a href="http://www.ccvalg.pt/astronomia/noticias/2019/04/12_eht_buraco_negro_m87.htm" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">12/04/2019 - Astrónomos obtêm primeira imagem de um buraco negro</a><br><a href="http://www.ccvalg.pt/astronomia/noticias/2019/01/25_sgr_a.htm" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">25/01/2019 - Levantando o véu do buraco negro no coração da nossa Galáxia</a><br><a href="http://www.ccvalg.pt/astronomia/noticias/2018/10/16_sgr_a_eht.htm" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">16/10/2018 - Qual é o aspeto de um buraco negro?</a> <br><a href="http://www.ccvalg.pt/astronomia/noticias/2017/03/31_event_horizon_telescope.htm" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">31/03/2017 - Os astrónomos vão tentar fotografar a região mais próxima do buraco negro da Via Láctea</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>Sagitário A*:<br></strong><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Sagittarius_A*" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>Buraco negro supermassivo de M87:</strong><br><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Messier_87#Supermassive_black_hole" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>Buraco negro supermassivo:</strong><br><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Supermassive_black_hole" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>Interferometria astronómica:</strong><br><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Astronomical_interferometer" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>GMVA:</strong><br><a href="https://www3.mpifr-bonn.mpg.de/div/vlbi/globalmm/" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Página oficial</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>EHT (Event Horizon Telescope):</strong><br><a href="http://www.eventhorizontelescope.org/" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Página oficial</a><br><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Event_Horizon_Telescope" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>VLA:</strong><br><a href="http://www.vla.nrao.edu/" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Página oficial</a><br><a href="https://public.nrao.edu/" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">NRAO</a><br><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Very_Large_Array" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>VLBA:</strong><br><a href="https://science.nrao.edu/facilities/vlba" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">NRAO</a><br><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Very_Long_Baseline_Array" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>GBT (Telescópio Robert C. Byrd Green Bank):</strong><br><a href="http://greenbankobservatory.org/" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Página oficial</a><br><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Green_Bank_Telescope" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>ALMA:</strong><br><a href="http://www.almaobservatory.org/" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Página oficial</a><br><a href="http://www.nrao.edu/index.php/about/facilities/alma" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">ALMA (NRAO)</a><br><a href="http://alma.mtk.nao.ac.jp/e/" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">ALMA (NAOJ)</a><br><a href="http://www.eso.org/public/teles-instr/alma.html" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">ALMA (ESO)</a><br><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Atacama_Large_Millimeter_Array" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal"><strong>GBI:</strong><br><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Green_Bank_Interferometer" target="_blank" style="color:rgb(0,136,204)">Wikipedia</a></p><p class="gmail-small_default" style="font-family:&quot;Trebuchet MS&quot;,&quot;Lucida Grande&quot;,&quot;Lucida Sans Unicode&quot;,&quot;Lucida Sans&quot;,Tahoma,sans-serif;font-size:12px;text-align:left;line-height:normal">Fonte: <span style="background-color:rgb(232,232,232);font-size:11px">Centro Ciência Viva do Algarve | Centro Ciência Viva de Tavira</span></p></td></tr></tbody></table></div>